Κάθε χρόνο, λίγο πριν απ’ τη Διεθνή Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, Τρανσφοβίας, Αμφιφοβίας και Ιντερφοβίας (IDAHOBIT), η ILGA-Europe δίνει στη δημοσιότητα το χάρτη κατάταξης καθώς και σχετικά στοιχεία για την πρόοδο των χωρών σε σχέση με τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα.
Γράφει η Άννα Απέργη | Απόψεις | T-zine.gr | 12.05.2023
Τα στοιχεία που προκύπτουν για την Ελλάδα, δείχνουν μία σαφή βελτίωση στο χάρτη. Η χώρα μας έχει ανέβει στην 13η θέση, με ποσοστό 57% σε ότι αφορά την ενσωμάτωση νομοθεσιών που αφορούν την ισότητα και τις ελευθερίες στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα.
Από τα στοιχεία που μας δίνει η ILGA-Europe, έχει ενδιαφέρον να δούμε όμως και τους επί μέρους δείκτες των στοιχείων, όπως επί παραδείγματι ο δείκτης που αφορά την ρητορική και τα εγκλήματα μίσους, ο οποίος βρίσκεται στο ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό του 64%.
Αν κάποιο πρόσωπο που δε γνωρίζει καθόλου ή που δε ζει στη χώρα μας, έβλεπε το ποσοστό αυτό, θα έλεγε πως στη χώρα μας έχουμε προοδεύσει αρκετά και πως δεν υπάρχει τόσο μεγάλο πρόβλημα με τη ρητορική μίσους ή εγκλήματα με κίνητρο το μίσος.
Είναι όμως αυτή η πραγματικότητα;
Δε νομίζω πως χρειάζεται να εξηγήσω και πολλά πράγματα, όλες και όλοι μας γνωρίζουμε πως δεν είναι καθόλου μα καθόλου έτσι.
Αν κοιτάξουμε τα στοιχεία που μας δίνει το RVRN – Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας, θα δούμε ότι στην Έκθεση που αφορά τα περιστατικά βίας για το 2022, από τα 74 συνολικά περιστατικά που καταγράφηκαν, τα 38 αφορούσαν περιστατικά βίας κατά ΛΟΑΤΚΙ+ προσώπων, δηλαδή ποσοστό που ξεπερνά το 50% των συνολικών καταγραφών, ενώ όπως επισημαίνει το Δίκτυο, στην περίπτωση των τρανς προσώπων η βία στις εν λόγω επιθέσεις φαίνεται να εντατικοποιείται.
Πράγματι, από τα 38 συνολικά καταγεγραμμένα περιστατικά επιθέσεων κατά ατόμων ΛΟΑΤΚΙ+ για το έτος 2022, τα 19 αφορούσαν επιθέσεις λόγω της ταυτότητας φύλου των θυμάτων, τα 9 λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και 10 περιστατικά λόγω και σεξουαλικού προσανατολισμού, αλλά και ταυτότητας φύλου.
Θα μου πείτε, εντάξει, αλλά πως δικαιολογείται τότε το ποσοστό που δίνει η ILGA;
Προφανώς ο δείκτης του 64% δικαιολογείται εν μέρη, διότι η ελληνική νομοθεσία είναι κάπως εναρμονισμένη με τα ευρωπαϊκά σταντάρντς για τη ρητορική μίσους και τα εγκλήματα μίσους, πχ στον Ποινικό Κώδικα (4947/2022) και στον 4285/2014 τη λεγόμενη αντιρατσιστική νομοθεσία συμπεριλαμβάνονται τα ΛΟΑΤΚΙ+.
Αυτό είναι ένα ζήτημα που μας βάζει σε σκέψεις. Διότι καλοί και άγιοι οι νόμοι, αλλά κατά πόσο αυτοί εφαρμόζονται και στην πράξη; Ή αν θέλετε κατά πόσο υπάρχουν σωστά ενημερωμένοι πολίτες που να απαιτήσουν και την εφαρμογή τους στην πράξη;
Θυμάμαι τον Βασίλη Σωτηρόπουλο, ο οποίος το 2016, στον πρόλογο που είχε γράψει για το βιβλίο «Είμαι τρανς – ξέρω τα δικαιώματά μου». της αείμνηστης Μαρίνας Γαλανού, είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ότι:
[…] Η πρακτική εφαρμογή των ανθρώπινων δικαιωμάτων προϋποθέτει, αφενός, πολίτες ενημερωμένους και έτοιμους να τα
ασκήσουν και, αφετέρου, δημόσιους υπαλλήλους που τηρούν τον όρκο που έδωσαν στο Σύνταγμα και τους νόμους. Δεν αρκεί, λοιπόν, να έχουμε νόμους που κατοχυρώνουν τα δικαιώματα, πρέπει να διεκδικούμε δυναμικά την εφαρμογή τους στην πράξη[…]
Πράγματι ο Βασίλης έχει απόλυτο δίκιο. Άλλωστε αυτή ήταν και η ανάγκη που παρακίνησε τότε τη Μαρίνα για να γράψει το βιβλίο αυτό. Δηλαδή, ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν αρκεί να είναι γραμμένα μόνο μέσα σε διατάξεις νόμων, αλλά ότι η πρακτική εφαρμογή τους προϋποθέτει πολίτες ενημερωμένους και έτοιμους να τα ασκήσουν, αλλιώς δεν είναι τίποτε παραπάνω από λέξεις γραμμένες πάνω σε μία κόλλα χαρτιού.
Γνώση και επιμόρφωση λοιπόν. Αυτή είναι η απάντηση. Να γνωρίζουν τα ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσωπα ότι δεν είναι απροστάτευτα απέναντι στη μισαλλοδοξία και το ρατσισμό που είναι διάχυτος μέσα στην ελληνική κοινωνία. Διότι όπως προανέφερα καλές και άγιες οι νομοθεσίες που έπειτα από πάρα πολύ κόπο των οργανώσεων έγιναν και ιδίως από κάποιους ανθρώπους που αφιέρωσαν ακόμη και την ίδια τους τη ζωή για να γίνουν, όπως ήταν η Μαρίνα μας, η Πολιτεία όμως γενικότερα δεν θα έλεγα πως δείχνει ιδιαίτερο ζήλο ως προς την εφαρμογή τους.
Και το λέω αυτό, διότι αν δούμε πχ τη νομοθεσία για την υποκίνηση σε βία ή μίσος, θα δούμε ότι υπάρχει η δυνατότητα και της αυτεπάγγελτης δίωξης, όμως παρ’ ότι αυτή υπάρχει και παρ’ ότι έχουμε ακούσει κυριολεκτικά τέρατα από διάφορους τηλεμαϊντανούς δικηγόρους, παλαίμαχους ποδοσφαιριστές και νυν υποψήφιους βουλευτές, μητροπολίτες, αλλά ακόμα και πολιτικούς, αυτεπάγγελτη δίωξη ακόμη δεν έχουμε δει με βάση τον αντιρατσιστικό νόμο. Η Πολιτεία λοιπόν οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες της σε αυτό.
Σε ότι αφορά το νομοθετικό έργο που έγινε, τις Υπουργικές Αποφάσεις και τις εγκυκλίους που εκδόθηκαν σε ότι αφορά τα ΛΟΑΤΚΙ+, από τον Ιανουάριο έως και το Δεκέμβριο του 2022:
1. Τον Ιανουάριο του 2022, με Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 36/Β/10-01-2022), καταργήθηκε ο παράλογος αποκλεισμός των ΛΟΑΤΚΙ+ από την αιμοδοσία. Βέβαια, ακόμη εξακολουθεί να υπάρχει σε αυτό ο παράλογος αποκλεισμός των προσώπων που εργάζονται στο σεξ (συμπεριλαμβανόμενων και των τρανς εργαζόμενων στο σεξ), στιγματίζοντας ακόμη περισσότερο αυτά τα πρόσωπα.
2. Τον Μάρτιο του 2022, η Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το Ανώτατο δημοσιονομικό Δικαστήριο της χώρας μας, τροποποίησε το Χάρτη Δεοντολογίας των Δικαστικών Λειτουργών, έτσι ώστε να τελεί σε πλήρη συμφωνία με την Εθνική Στρατηγική για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+, στον οποίο συμπληρώθηκε με τη ρητή επισήμανση, ότι οι δικαστές του Ελεγκτικού Συνεδρίου, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, αποκρούουν διακρίσεις που συνέχονται όχι μόνον με τον σεξουαλικό προσανατολισμό αλλά και με την ταυτότητα, χαρακτηριστικά ή έκφραση φύλου των διαδίκων και των λοιπών παραγόντων της δίκης. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με περιστατικά που καταγράφουμε σχεδόν καθημερινά στο ΣΥΔ, αυτό δεν εφαρμόζεται και στην πράξη. Ας πούμε ο νόμος 4491/2017 της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου, εφαρμόζεται πολλές φορές με προβληματικό τρόπο. Σε πολλές περιπτώσεις δεν εφαρμόστηκε η διάταξη ότι η δήλωση του ατόμου πρέπει να γίνεται σε ιδιαίτερο γραφείο και όχι σε ακροατήριο. Επίσης, παρατηρείται ότι συχνά γίνεται αναφορά από τις δικαστικές αρχές σε «αλλαγή φύλου» ή επαναπροσδιορισμό φύλου, ορολογία που σχετίζεται με ιατρικές διαδικασίες, και όχι σε νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου που είναι ο ενδεδειγμένος νομικός όρος. Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσονται οι αποφάσεις εκείνες που αναφέρονται σε «διεμφυλική διαταραχή» ή «διαταραχή ταυτότητας φύλου» ενώ στον φάκελο της υπόθεσης δεν υπήρχε καμία σχετική ιατρική γνωμάτευση, καθώς στη νομοθεσία είναι σαφές ότι αφαιρούνται οι ιατρικές/ψυχιατρικές γνωματεύσεις από τη διαδικασία και δεν σχετίζονται με την πρόσβαση στη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου. Χαρακτηριστικές είναι, επίσης, οι περιπτώσεις όπου με το διατακτικό αποφάσεων μεταβάλλεται η καταχώριση του φύλου και του κυρίου ονόματος χωρίς να γίνεται αντίστοιχη προσαρμογή του επωνύμου, πράγμα που δημιουργεί προβλήματα. Τέλος σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις οι δικαστές προσφωνούν τα τρανς πρόσωπα σε λάθος γένος και φύλο και όχι σύμφωνα με αυτό που αυτοπροσδιορίζονται, προσβάλλοντας τα τρανς πρόσωπα και αμφισβητώντας την ταυτοτική τους υπόστασή.
3. Με τον νόμο 4931/2022 (Άρθρο 62), απαγορεύθηκαν για ανήλικα πρόσωπα οι εγκληματικές «θεραπείες» μεταστροφής». Πράγματι έγινε ένα πρώτο πολύ θετικό βήμα, όχι όμως ολοκληρωμένο. Πρόκειται για ένα προβληματικό νόμο με πολλά κενά διότι:
α. Στην παράγραφο 2.γ. αναφέρει μεν ότι απαγορεύεται για τους επαγγελματίες η με οποιονδήποτε τρόπο πρόσκληση, προβολή ή διαφήμιση πρακτικών μεταστροφής που διενεργούν τόσο οι ίδιοι όσο και άλλοι τρίτοι, επαγγελματίες ή μη, όμως παρόλα αυτά στην προηγούμενη παράγραφο και συγκεκριμένα στο σημείο 1.δ. αναφέρει ότι ως «Επαγγελματίας», ορίζεται κάθε πρόσωπο, το οποίο εφαρμόζει πρακτικές μεταστροφής έναντι οικονομικού ανταλλάγματος. Με λίγα λόγια, δεν συμπεριλαμβάνονται τα πρόσωπα που μπορεί να διενεργήσουν τέτοιου είδους εγκλήματα -διότι περί εγκλημάτων πρόκειται-, χωρίς να έχουν κάποιου είδους οικονομικό όφελος πχ. ιερείς.
β. Ένα άλλο σημείο που θεωρώ πάρα πολύ προβληματικό είναι η παράγραφος 2.β. του νόμου που λέει ότι οποιοσδήποτε εφαρμόζει σε άλλους πρακτικές μεταστροφής πρέπει να έχει εξασφαλίσει προηγουμένως τη ρητή συναίνεσή τους.
Ερώτηση: Υπάρχει δηλαδή περίπτωση κάποιο ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσωπο να συναινέσει ελεύθερα και αβίαστα στο να κακοποιηθεί; Δεν νομίζω πως χρειάζεται απάντηση σε αυτό. Αυτά τα εγκλήματα πρέπει να απαγορευτούν ρητά υπό οποιαδήποτε μορφή μπορεί να έχουν.
4. Απαγορεύθηκαν με τον νόμο 4958/2022, οι εγχειρήσεις και άλλες επεμβάσεις «κανονικοποίησης» φύλου σε ίντερσεξ βρέφη. Ένα πολύ θετικό βήμα πράγματι, που σίγουρα όμως χρειάζεται να γίνουν κάποιες (μικρές μεν) τροποποιήσεις ώστε να είναι σε απόλυτη συνάρτηση και με τα ευρωπαϊκά στάνταρτς.
5. Τον Ιούνιο του 2022 ψηφίστηκε ο νόμος 4957/2022 (Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των Α.Ε.Ι. με την κοινωνία και λοιπές διατάξεις), ο οποίος ναι μεν στο Άρθρο 3, παρ.5.η. αναφέρει την ίση μεταχείριση μεταξύ των φύλων και της μη διάκρισης, όμως δεν αναφέρονται ρητά η ταυτότητα, η έκφραση και τα χαρακτηριστικά φύλου. Με το ΣΥΔ είχαμε καταθέσει Υπόμνημα στο Υπουργείο Παιδείας και είχαμε κάνει παρατηρήσεις και προτάσεις για τη συμπερίληψη των ΛΟΑΤΚΙ+.
Μία από αυτές ήταν να περαστεί στο Άρθρο που αφορά τα πειθαρχικά παραπτώματα και τις ποινές, προσθήκη ακόμη μίας παραγράφου, όπου θα αναφέρονταν με σαφήνεια οι περιπτώσεις παρενόχλησης, βίας ή διάκρισης ιδίως με βάση του φύλου, φυλής, χρώματος, εθνικής ή εθνοτικής καταγωγής, γενεαλογικών καταβολών, θρησκείας, αναπηρίας, σεξουαλικού προσανατολισμού, έκφρασης, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου. Δεν πέρασε. Επίσης σε ότι αφορά τον Εσωτερικό Κανονισμό των ΑΕΙ, επίσης είχαμε προτείνει να περαστούν όλα τα παραπάνω. Επίσης δεν έγινε. Η νομοθεσία για την ίση μεταχείριση εξακολουθεί να παραμένει λειψή χωρίς να συμπεριλαμβάνει τα ΛΟΑΤΚΙ+ στο χώρο της Παιδείας.
6. Τον Οκτώβριο του 2022, τροποποιήθηκε ο Σωφρονιστικός Κώδικας, όπου στο άρθρο που αφορά τις μεταγωγές, στους λόγους μεταγωγής συμπεριλήφθηκαν για πρώτη φορά η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά φύλου. Αυτή ήταν μία τεράστια νίκη που ήρθε έπειτα από πάρα πολλά χρόνια σκληρής δουλειάς, εγώ θα πρόσθετα (όσο κι αν κάποιους τους ενοχλεί) και προσωπικής δουλειάς της Μαρίνας Γαλανού και του ΣΥΔ. Πράγματι έγινε ένα πρώτο πολύ θετικό βήμα, που χρειάζεται βέβαια κάποιες τροποποιήσεις σε ορισμένα άρθρα όπως για τη μετασωφρονιστική μέριμνα, τα δικαιώματα επικοινωνίας των κρατουμένων και την παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
7. Σε ότι αφορά τα επιμορφωτικά σεμινάρια προς δημοσίους υπαλλήλους που διενεργούνται από το Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης (ΕΚΔΔΑ). Στα σεμινάρια αυτά, στα οποία υπάρχουν ειδικά εκπαιδευτικά κεφάλαια που αφορούν την έκφραση και την ταυτότητα φύλου, δεν συμμετέχει με εκπαιδευτικό ρόλο κανένα τρανς πρόσωπο. Αυτό το θεωρούμε άκρως προβληματικό και επιτρέψτε μου να εκφράσω και την προσωπική μου ανησυχία ως προς την ποιότητα αυτών των επιμορφωτικών σεμιναρίων.
8. Σε ότι αφορά τις εκπαιδεύσεις των αστυνομικών. Έγινε μία πολύ καλή προσπάθεια η αλήθεια είναι σε ότι αφορά την εκπαίδευση των αστυνομικών πάνω στα ΛΟΑΤΚΙ+. Υπάρχει όμως μεγάλη ανάγκη όχι μόνο αυτές οι εκπαιδεύσεις να συνεχιστούν αλλά να εμπλουτιστούν ακόμη περισσότερο.
9. Επίσης, αναφορικά με το διήμερο εκπαιδευτικό σεμινάριο προς δικαστές και εισαγγελείς που διοργάνωσε η Εθνική Σχολή Δικαστών πάνω στα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, ήταν ένα πρώτο πολύ θετικό βήμα της ΕΣΔΙ που αφενός εύχομαι και ελπίζω να συνεχιστεί και να μην μείνουμε μόνο σε εκείνο το 2ήμερο, αφετέρου ελπίζω να μην ξαναδούμε σε επιμορφωτικό σεμινάριο που αφορά το νομικό στάτους των ΛΟΑΤΚΙ+, εισηγητές πλαστικούς χειρουργούς.
10. Τέλος σε ότι αφορά τη συμπερίληψη των τρανς προσώπων στις ευπαθείς ομάδες της ΔΥΠΑ (πρώην ΟΑΕΔ), ήταν σαφέστατα ένα πρώτο πολύ θετικό βήμα ως προς την καταπολέμηση του αποκλεισμού των τρανς από τον χώρο της εργασίας, όμως μόνο αυτό δεν φτάνει. Παρότι το πρόγραμμα προσπαθεί να καταπολεμήσει τις διακρίσεις και τους αποκλεισμούς των τρανς από τον εργασιακό τομέα, ακόμη και μέσα στο ίδιο το πρόγραμμα υπάρχει διάκριση, μιας και αφαιρεί το δικαίωμα να γίνουν προσλήψεις τρανς προσώπων μέσω του προγράμματος σε Δήμους και Περιφέρειες. Επιπλέον, το πλαίσιο είναι πάρα πολύ περιοριστικό μιας και δεν επιτρέπει να ενταχθούν στο πρόγραμμα πάρα πολλές επιχειρήσεις όπως νυχτερινά καταστήματα διασκέδασης, εποχικές επιχειρήσεις, εταιρείες teleperformance και πολλές άλλες ακόμη. Επιπλέον, αφαιρεί το δικαίωμα στο να ενταχθούν σε κάποια εργασία μέσω του προγράμματος αρκετά τρανς πρόσωπα που δεν έχουν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις ή δεν έχουν απαλλαγεί νομίμως από αυτές.
Κλείνοντας, όπως ανέφερα και στην αρχή η ILGA-Europe δίνει στη δημοσιότητα την ετήσια Έκθεση της, πάντα λίγες ημέρες πριν από τη Διεθνή Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, της Τρανσφοβίας, της Αμφιβοβίας και της Ιντερφοβίας (IDAHOBIT), που γιορτάζεται στις 17 Μαϊου. Μία ημερομηνία που μας υπενθυμίζει την αντίστοιχη ημέρα του 1990, που η ομοφυλοφιλία αφαιρέθηκε από τον διεθνή ταξινομητικό κατάλογο των ψυχικών διαταραχών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Φέτος, η ημέρα αυτή –ιδιαίτερα για εμάς τους τρανς ανθρώπους- θα είναι όμως και μία ημέρα ντροπής, που ακόμη και σήμερα εν έτει 2023, στη χώρα μας χαρακτηριζόμαστε ως «ψυχικά διαταραγμένοι», μιας και η Πολιτεία αρνείται να ενσωματώσει τον ταξινομητικό κατάλογο ICD-11, από τον οποίο αφαιρέθηκαν όλες οι διαγνώσεις που αφορούσαν τις τρανς ταυτότητες από το κεφάλαιο των ψυχικών διαταραχών, έπειτα από απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τον Ιούνιο του 2018.
Επομένως, η Πολιτεία μόνο περήφανη δεν μπορεί να είναι!
Ποια είναι η αντίδρασή σας;
