Μία έκθεση στο Μόναχο ρίχνει τους προβολείς της στις ζωές κάποιων λιγότερων γνωστών θυμάτων του τρίτου ράιχ, αναπλαισιώνοντας τον τρόπο που γνωρίζουμε την ιστορία.
- Της Valeriva Safronova| New York Times.
- Μετάφραση: Αφροδίτη Παπαγεωργίου.
[Φωτογραφία από το «Πρώτο Διεθνές Συνέδριο για τη Σεξουαλική Μεταρρύθμιση στη Βάση της Σεξολογίας», που πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο το 1921 | bpk/Kunstbibliothek, SMB, Photothek Willy Römer]
Μία ράφτρα που έφτιαχνε ειδικά ρούχα για τα τρανς πρόσωπα εύχεται προς τους πελάτες της χαρούμενες γιορτές σε μία διαφήμισή της. Στον οδηγό παρουσιάζονται δεκάδες καφέ, κλαμπ και μπαρ που συναντούνταν λεσβίες. Στη στήλη για τα “προσωπικά” στο πίσω μέρος ενός γκέι περιοδικού, βλέπουμε αγγελίες γκέι αντρών που αναζητούν σεξ και συντροφικότητα.
Όλα τα παραπάνω, αλλά και πολλά περισσότερα παρουσιάζονται στην έκθεση: “To Be Seen: Queer Lives 1900-1950”, μία έκθεση που γίνεται στο Μόναχο, στο “Κέντρο Τεκμηρίωσης για την Ιστορία του Εθνικοσοσιαλισμού του Μονάχου” (Munich Documentation Center for the History of National Socialism) και η οποία θα διαρκέσει έως και την 21η Μαΐου 2023.
Η έκθεση παρουσιάζεται σε πέντε μέρη που εξερευνούν τις διαστάσεις των ακμαζουσών ζωών των κουήρ ατόμων στη Γερμανία από τις αρχές του 20ου αιώνα, τοποθετώντας τους ως «πρωτοπόρους που δοκίμασαν τις υπάρχουσες κοινωνικές δομές της εποχής». Και στο τελευταίο σκέλος εστιάζει στη ζωή υπό το ναζιστικό καθεστώς αλλά και τα χρόνια που ακολούθησαν.
«Πρέπει να εστιάσουμε στη διαφορετικότητα που αναπτύχθηκε προ του 1933, ειδάλλως σε διαφορετική περίπτωση θα επαναλάβουμε το αφήγημα και δε θα υπάρχει η ιστορική συνέχεια», είπε η Mirjam Zadoff, διευθύντρια του Κέντρου Τεκμηρίωσης, αναφερόμενη στη χρονιά (αλλά και τα προηγούμενα χρόνια) που ο Χίτλερ και το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα ήρθε στην εξουσία.
[Η έκθεση συνδυάζει τη καταγραφή ιστορικών στοιχείων και τεχνουργημάτων ή έργων τέχνης της εποχής, συμπεριλαμβανομένω των ““Quilt #43 (Sophia Goudstikker),” του Philipp Gufler.Credit |NS-Dokumentationszentrum München; Connolly Weber Photography]
Ο στόχος αυτής της έκθεσης, είναι να δώσει χώρο, να διαμεσολαβήσει και να δώσει φωνή σε κάποια από τα θύματα των ναζί και να αναπλαισιώσει τον τρόπο που έχει λεχθεί η ιστορία: από τη μεριά των θυμάτων, αντί των καταπιεστών. Αρκετά άλλα πρόσφατα ιστορικά πρότζεκτ στη Γερμανία έχουν αποπειραθεί παρόμοια πλαισίωση, συμπεριλαμβανομένης έκθεσης που έγινε στο Εβραϊκό Μουσείο της Φρανκφούρτης και δύο ακόμη εκθέσεων που έγιναν για τις ζωές ανθρώπων στην Αφρική και την Ωκεανία σε έκθεση που έγινε στο Βερολίνο σχετική με την αποικιοκρατία του 1896.
Η παρούσα έκθεση στο Κέντρο Τεκμηρίωσης εξηγεί τους πολιτικούς, οικονομικούς και πολιτισμικούς παράγοντες που μας παρουσιάζουν την άνοδο και την επικράτηση των ναζί στο Μόναχο, εκεί άλλωστε που το κόμμα τους ιδρύθηκε. Διαμέσου αυτών, τα θύματα συνδιαλέγονται με την ιστορία.
Αυτά τα θύματα «δεν έχουν ιστορία, πριν ή μετά», μας λέει η Zadoff. «Είναι όμως όπως οι διωχθέντες Εβραίοι, Ρομά και Σίντι, και πολλοί άλλοι». Η νέα αυτή έκθεση στοχεύει να δράσει συμπληρωματικά με συνοπτικές παραθέσεις, βιογραφίες, φωτογραφίες, φιλμ, άρθρα και πολλά ακόμη, συμπληρώνει.
Στο πρώτο μέρος παρουσιάζονται φιλμ μικρού μήκους που αφηγούνται ιστορίες γκέι και τρανς πρόσωπων στις αρχές του 20ου αιώνα που «προσπάθησαν να είναι οι εαυτοί τους και να πολεμήσουν για να επιβιώσουν αλλά και τα δικαιώματά τους», μας αναφέρει η Karolina Kühn, διευθύντρια έφορος της έκθεσης. Ένα εκ των φιλμ εστιάζει στην Anita Augspurg, ακτιβίστρια που πολέμησε για τα δικαιώματα των σουφραζετών και με τη δράση της βελτίωσε τις εργασιακές συνθήκες των σεξεργατρικών εκείνη την εποχή, ενώ είχε δράση κατά της εμπλοκής των πολέμων που προκάλεσε η Γερμανία, τον πρώτο και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Ένα ακόμη είναι για τη ζωή της Claire Waldoff, τραγουδίστρια καμπαρέ την εποχή της Βαϊμάρης στο Βερολίνο που έγινε γνωστή με τα σκαμπρόζικα τραγούδια της ενώ ζούσε ανοικτά ως λεσβία.
[Η Lili Elbe, τρανς γυναίκα, που προχώρησε σε χειρουργική επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου στο Βερολίνο τη δεκαετία του 1930. Αυτή η φωτογραφία βρίσκεται στην έκθεση του «Κέντρου Καταγραφής της Ιστορίας του Εθνικοσοσιαλισμού», στο Μόναχο | Jarrolds, via NS-Dokumentationszentrum München]
«Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πόσα κουήρ, τρανς, μη δυαδικά άτομα έζησαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920», μας αναφέρει ο Philipp Gufler, μέλος του Φόρουμ “Κούηρ Αρχείο του Μονάχου”, ο οποίος είναι καλλιτεχνικός σύμβουλος της έκθεσης. Μας επισημαίνει πως μέσω των ζωών των λεσβιών, γκέι και τρανς ανθρώπων που συχνά παραμένουν στο σιλό της ιστορίας αυτήν την περίοδο, είχαν τα δικά τους μπαρ, κλαμπ, εκδόσεις, βλέπουμε τις τομές που υπήρξαν. Ανακαλύπτουμε επί παραδείγματι ακόμη και μέσα από προσωπικές αγγελίες του Die Freundin, ενός δημοφιλούς λεσβιακού περιοδικού της εποχής που δραστηριοποιούνταν μεταξύ του 1924 και του 1933 αναφορές όπως: «είμαι μία γυναίκα που βλέπω τον εαυτό μου περισσότερο ως άντρα, και αναζητών μία γυναίκα που να το αποδέχεται αυτό».
«Αυτό είναι σημαντικό αλλά και όμορφο να γνωρίζουμε πως πολλά τρανς και μη δυαδικά πρόσωπα δημοσίευαν και συμμετείχαν στη κοινωνική ζωή της εποχής», σημειώνει ο Gufler.
Ως μέρος του εκθεσιακού και ιστορικού υλικού που βλέπουμε στο μουσείο, ενδιαφέρων είναι ακόμη ο τρόπος που διαγράφονται οι σύνδεσμοι μεταξύ του παρελθόντος και του παρόντος. Βλέπουμε, ανάμεσα στα υπόλοιπα, τη φωτογραφία ενός άντρα με τα εσώρουχά του στην Αθήνα από τον φωτογράφο Herbert List το 1936∙ ένα γλυπτό του 1945 με τίτλο «Ερμαφρόδιτος» της Jeanne Mammen που ζωγράφισε σκηνές της βερολινέζικης ζωής καθώς και ζευγάρια γυναικών∙ βλέπουμε, ακόμη, ερχόμενοι στο πολύ κοντινό παρόν τη πολύ γνωστή φωτογραφία του Wolfgang Tillmans με τίτλο “The Cock (Kiss),” όπου δύο νεαροί άντρες φιλιούνται σε ένα νάιτ-κλαμπ του Λονδίνου.
[“The Cock (Kiss),” φωτογραφία του Wolfgang Tillmans (2002), σε έκθεση στο Κέντρο Καταγραφής της Ιστορίας του Εθνικοσοσιαλισμού στο Μόναχο | Connolly Weber Photography/NS-Dokumentationszentrum München]
Ο δρόμος για την αναγνώριση των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας που ήταν LGBTQ+ άτομα, υπήρξε μακρύς.
Η διαβόητη Παράγραφος 175, νομοθεσία που απαγόρευε και ποινικοποιούσε τη σεξουαλική επαφή μεταξύ αντρών και έστειλε (σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές αν και θεωρείται ότι ήταν κατά πολύ περισσότερες) 15.000 άντρες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, συνέχισε υπό διαφορετικές μορφές μέχρι το 1994. (Εδώ να σημειωθεί πως οι ναζί εδίωξαν πλην των γκέι αντρών και τις λεσβίες αλλά και τα τρανς πρόσωπα με άλλες κατηγορίες, όπως η προσβολή των ηθών και η “πορνεία”).
Υπολογίζεται πως περίπου 50.000 άντρες διώχθηκαν και φυλακίστηκαν ακόμη και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ενώ διερευνήθηκαν οι υποθέσεις ακόμη 50.000.
«Αφηγούμενοι τις ιστορίες των θυμάτων αλλά και αποτυπώνοντας το καθεστώς των διακρίσεων και της βίας, είναι ένας τρόπος, αφενός μεν να μη ξεχαστεί η ιστορία, αφετέρου ενδυνάμωσής τους», σημειώνεται.
Η Zadoff, διευθύντρια του Κέντρο Τεκμηρίωσης, επισημαίνει πως αρκετές υποομάδες στη διάρκεια του παρελθόντος έπρεπε να αγωνιστούν για να αναγνωριστούν ως θύματα της ναζιστικής θηριωδίας.
Άνθρωποι που δολοφονήθηκαν λόγω της σεξουαλικότητάς τους ή της ταυτότητας φύλου τους επί παραδείγματι, δεν έχουν ποτέ έως τώρα μνημονευτεί από το Κοινοβούλιο της Γερμανίας, τη Μπούντεσταγκ κατά τη διάρκεια της σχετικής ημέρας μνήμης που τιμάται την 27η Ιανουαρίου. Τον επόμενο χρόνο, το 2023, θα γίνει για πρώτη φορά.
Η έκθεση αυτή, όπως και άλλες που όπως αναφέρθηκε θα γίνουν στο Βερολίνο και στη Φρανκφούρτη, βρίσκουν κάποιους δρόμους να καλυφθούν τα ιστορικά κενά.
Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζουν είναι το πώς θα δημιουργηθεί μία πιο συμπεριληπτική κουλτούρα μνήμης για τις επόμενες γενεές.
[Φωτογραφία του 1939 από την έκθεση: “Despite All: Migration to the Colonial Metropolis Berlin,” από το Μουσείο Friedrichshain-Kreuzber | White/Robbie Aitken Collection]
© T-zine.gr με πληροφορίες από την ιστοσελίδα των New York Times.
Ποια είναι η αντίδρασή σας;
