Εδώ, θα επιχειρήσω να κάνω φανερή την σύνδεση μεταξύ συγκεκριμένων τακτικών που χρησιμοποιούν οι κακοποιητές, και τακτικών αποπροσανατολισμού της συζήτησης που χρησιμοποιούν άτομα με προνόμια ή άτομα που ταυτίζονται με τον κακοποιητή.
Γράφει η Μαρία-Χριστίνα Σμυρναίου | Άρθρο |T-zine.gr | 05.02.2021
Το derailment ή αλλιώς deflection όταν αναφερόμαστε σε μεθόδους αποπροσανατολισμού της συζήτησης, είναι μια κατηγορία με υποκατηγορίες τακτικών που χρησιμοποιούν κάποιοι συνομιλητές μας (και οι κακοποιητές) με σκοπό να στρέψουν την προσοχή από το πραγματικό πρόβλημα σε κάτι άλλο ώστε να αποφύγουν να απαντήσουν, να αναλάβουν ευθύνη και να μιλήσουν ειλικρινά αναγνωρίζοντας τα γεγονότα.
Αυτές οι τακτικές αποπροσανατολισμού αποσκοπούν στο να μειώσουν την αξία του προσώπου που καταγγέλλει την αδικία και συνήθως αφορούν καταγγελίες βίας και κακομεταχείρισης από άτομα σε θέσεις εξουσίας και προνομίου προς άτομα ή περιθωριοποιημένες ομάδες ατόμων (μετανάστες, γυναίκες, ΛΟΑΤΚΙ).
Το γεγονός ότι το άτομο που χρησιμοποιεί αυτές τις τακτικές συνήθως είναι άτομο σε θέση εξουσίας ή/και προνομιούχο, είναι αυτό που με οδηγεί στην σύγκρισή του με τον κακοποιητή που επίσης είναι άτομο με εξουσία (καθώς ασκεί εξουσία μέσω ψυχολογικής βίας και μεθόδων ψυχολογικού χειρισμού).
Κάτι που παρατηρείται έντονα στα media αυτές τις ημέρες με την σωρεία καταγγελιών που πραγματοποιούνται καθημερινά και έπειτα το δημόσιο μοίρασμα της Σοφίας Μπεκατώρου.
Πάμε να τις δούμε.
ΤΥΠΟΙ ΑΠΟΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
ΠΡΙΝ λάβει χώρα η τακτική του αποπροσανατολισμού έχει συμβεί το παρακάτω:
-Υπάρχουν δύο άτομα ή ομάδες ανθρώπων, ας πούμε το Α και το Β
-Το Α έχει μεγαλύτερη δύναμη, περισσότερη εξουσία από το Β
-Το Α έχει αδικήσει, κακομεταχειριστεί ή κακοποιήσει κάπως το Β
Τώρα πάμε να δούμε τους τρόπους με τους οποίους το Α αποπροσανατολίζει την συζήτηση προσπαθώντας να υποβιβάσει την σημασία της κακοποίησης/αδικίας που έχει διαπράξει απέναντι στο Β, να φιμώσει την κριτική που ασκείται στο status quo, να προστατεύσει αυτούς στις θέσεις εξουσίας και να αποτρέψει την απαραίτητη κοινωνική αλλαγή.
1. ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΤΙΚΟΣ ΑΠΟΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ
Αυτός ο αποπροσανατολισμός επιδιώκει να εντοπίσει ένα ελάττωμα στην λογική ή αποδεικτική βάση του θέματος. Αυτός ο τύπος επιχειρήματος είναι ιδιαιτέρως δημοφιλές στους άντρες και σε άτομα που πιστεύουν πως δεν διακατέχονται από προκατάληψη καθώς επιτίθενται στο επιχείρημα και όχι στο πρόσωπο που υποβάλλει μια καταγγελία.
Παράδειγμα: “η βία είναι μη αποδεκτή όμως το νομικά ορθό είναι πριν καταγγείλεις δημόσια και κατονομάσεις κάποιον ώς δράστη πρέπει να έχεις απευθυνθεί στον εισαγγελέα“.
2. ΥΠΟΤΙΜΗΤΙΚΟΣ ΑΠΟΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ
Αυτός ο τύπος επιδιώκει, εξίσου με τον προηγούμενο, να υποβιβάσει το θέμα του επιχειρήματος ωστόσο εδώ το κάνει επιδιώκοντας να υπονομεύσει την αξία του. Υπάρχουν πολλοί τρόποι που μπορεί να το κάνει αυτό, ισχυριζόμενος ότι ‘’έκανα πλάκα δεν το είπα στα σοβαρά, ήταν ένα αστείο’’ ή όταν το Α συγκρίνει το Β με ένα πρόσωπο ή μια ομάδα ατόμων που βιώνει χειρότερα. Συγκρίνοντας δηλαδή.
Παράδειγμα:
– “Η Τάδε εταιρεία ρούχων απασχολεί ανήλικα παιδιά στην Ινδία αμείβοντας τα 1 ευρώ/ώρα για 10 ώρες εργασίας.”
-“Δεν λες πάλι καλά που έχουν δουλειά;”
Ή
Α-“Το αφεντικό μου με κακομεταχειρίζεται καθημερινά και με βρίζει.”
Β-“Θα μπορούσε να ήταν χειρότερα, άλλες τις παρενοχλούν σεξουαλικά.”
Ή
“Εντάξει σε έβρισα, άλλες τις βαράνε κιόλας.”
Η ύπαρξη ενός μεγαλύτερου προβλήματος δεν αναιρεί την παρουσία και σημασία ενός μικρότερου.
Δευτερεύον τύπος αυτού του επιχειρήματος είναι και το whataboutism.
Παράδειγμα: “ναι αλλά για την Μαρφίν δεν λέτε τίποτα, ναι αλλά για την αστυνομία που δέχεται βία δεν λέτε τίποτα“.
3. VICTIM BLAMING- ΜΕΤΑΘΕΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ ΣΤΟ ΘΥΜΑ
Έξυπνος και συνάμα εντελώς παράλογος τρόπος αποπροσανατολισμού, εξαιρετικά δημοφιλής κατά τον οποίο ο δράστης της καταπίεσης/βίας υποστηρίζει ότι το θύμα είναι στην πραγματικότητα ο δράστης, ο υπαίτιος των δεινών του. Το Α βιαιοπραγεί εναντίον του Β και έπειτα το κατηγορεί πως αυτό έφταιξε.
Παραδείγματα: οι φτωχοί φταίνε για την φτώχεια τους, τα ήθελες και τα έπαθες, τι φόραγες, ας μην έφευγαν από την χώρα τους, ναι αλλά και αυτοί προκαλούν κ.α.
Εδώ εμφανίζεται και ένας δευτερεύον τύπος όπου αναγνωρίζεται πως το Α έχει αδικήσει/κακοποιήσει το Β αλλά το Β θα κατηγορηθεί ότι διαιωνίζει την αδικία/κακοποίηση όσο τονίζει την ύπαρξή της.
Παράδειγμα: “όσο φωνάζετε στις pride παρελάσεις για τα δικαιώματά σας τόσο πιο πολύ αυξάνετε τον ρατσισμό απέναντί σας“.
4. ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΘΕΣΕΩΝ
Αν το προηγούμενο επιχείρημα σας φάνηκε παράλογο αυτό εδώ είναι ακόμη περισσότερο. Εδώ ο θύτης παρουσιάζεται σαν θύμα.
Παραδείγματα: Reverse racism επιχειρήματα όπως ότι οι λευκοί είναι που καταπιέζονται, οι γυναίκες καταπιέζουν τους άντρες κ.α.
5. AD HOMINEM
Είναι οι επιθέσεις κατά του προσώπου χωρίς καμία απάντηση στο αρχικό επιχείρημα, οι προσβολές και οι χαρακτηρισμοί. Είναι το πιο εύκολο και διαδεδομένο σφάλμα επιχειρηματολογίας κατά το οποίο δεν επιχειρείται να δοθεί καμία απάντηση στο περιεχόμενο και την ουσία της αρχικής τοποθέτησης. Έτσι όταν το Β επιχειρηματολογεί υπέρ της θέσης του, το Α βρίσκει κάποιο “ελάττωμα” του Β και το χρησιμοποιεί εναντίον του. Συνήθως σχολιάζεται η εμφάνισή του ή όπως ζήσαμε σε μια πρόσφατη διαδικτυακή συνομιλία κάτω από δημοσίευση ξέπλυμα βιαστών το γεγονός ότι δεν φαινόταν πρόσωπο στην φωτογραφία του προφίλ του Β, χρησιμοποιήθηκε εναντίον του από το Α σε μια προσπάθεια να αποδυναμώσει το επιχείρημα αποπροσανατολίζοντας την κουβέντα.
Παράδειγμα:
Β-“τα θύματα έχουν το δικαίωμα να μοιραστούν την ιστορία τους όποτε είναι έτοιμα…”
Α- “Πως μιλάς αφού δεν φαίνεται καν το πρόσωπό σου”
Ή
“είσαι χοντρή και δεν θα ασχοληθώ μαζί σου”
Διαφορετικά μπορεί να υπαινιχθούν πως ο λόγος της αντίδρασης του Α οφείλεται σε υπερβάλλοντα συναισθηματισμό ή υπερβολική ευαισθησία ή θυμό με το σκεπτικό ότι ένας ισχυρισμός που προέρχεται από κάποιον “προβληματικό” δεν στέκει. Ότι η αντίδραση του Β οφείλεται σε συναισθηματισμό και δεν βασίζεται σε γεγονότα.
Παραδείγματα: “είσαι υπερβολική, δε κοιτάς τα μούτρα σου, το λες επειδή είσαι άσχημη”.
Τυχαίνει το συγκεκριμένο επιχείρημα να χρησιμοποιείται συχνά από τον τέως πρόεδρο των Η.Π.Α. Ντόναλτ Τραμπ.
6. ΝΑΡΚΙΣΣΙΣΤΙΚΟΣ ΑΠΟΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ
Αυτού του είδους ο αποπροσανατολισμός είναι κατά κάποιο τρόπο ο πιο αθώος. Αυτός που αποπροσανατολίζει μπορεί να μην αντιλαμβάνεται τι κάνει. Έτσι εκτρέπει την προσοχή στον εαυτό του, ένα συχνό λάθος που κάνουν και οι σύμμαχοι (allies) ασυνείδητα. Οι σύμμαχοι (C) είναι συνήθως άτομα των οποίων η θέση δύναμης ή προνομίου βρίσκεται ανάμεσα από αυτήν των Α που έχουν αδικήσει/καταπιέσει και των Β που έχουν αδικηθεί/καταπιεστεί.
Όσο φυσικό είναι να βιώνουμε την υποκειμενική μας εμπειρία τόσο αναγκαίο είναι , ως σύμμαχοι, να έχουμε στο νου μας τις ομάδες ανθρώπων με τις οποίες συμμαχούμε. Αυτό που ίσως συμβαίνει μια δεδομένη στιγμή να μην μας αφορά, να είναι η στιγμή των άλλων, όχι η δική μας.
Παράδειγμα: “ακούω τα προβλήματα μιας περιθωριοποιημένης ομάδας, έχω και εγώ προβλήματα ως μέλος μιας άλλης, άσε με να σου μιλήσω για τα προβλήματά μου”.
7. SEE NO EVIL
Είναι ο πιο επικίνδυνος από όλους τους τύπους αποπροσανατολισμού αφού φαινομενικά είναι το πιο αγαθό και πράο. Ακόμη και εκλεπτυσμένα δημόσια πρόσωπα όπως οι Δημοκρατικοί υποψήφιοι πρόεδροι Martin O’Malley and Hillary Clinton έχουν κάνει το λάθος να τον χρησιμοποιήσουν. Με το πρόσχημα της ισότητας υποκρίνονται ότι δεν υπάρχει κακοποίηση και αδικία, σαν να την διαγράφουν με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζεται άρα να μην δίνεται και η ευκαιρία να αντιμετωπιστεί.
Οι γενικεύσεις που θέτουν τους άνδρες υπόλογους αποσκοπεί στην ορατότητα ενός γενικευμένου προβλήματος και όχι στο τσουβάλιασμα ή να θίξει τους άντρες εν γένει. Το να λέμε πως δεν είναι όλοι οι άντρες έτσι ως απάντηση σε μια ευρύτερη κριτική του προβλήματος της έμφυλης βίας δεν εξυπηρετεί στην αντιμετώπιση της έμφυλης ανισότητας και έμφυλης βίας.
Παράδειγμα: #notallmen, #alllivesmatter
8. TONE POLICING
Το tone-policing είναι ουσιαστικά όταν παίρνεις την προσοχή μακριά από αυτό που κάποια είπε και φέρνοντας την στον τόνο που το είπε, στο πως το είπε. Ακόμη ένα αποπροσανατολιστικό επιχείρημα που κατέχει καλά ο Ντοναλτ Τραμπ- και όχι μόνο. Αυτές τις μέρες-και όχι μόνο- επιζήσασες και σύμμαχοι κατηγορούνται ως “θυμωμένες” όταν μιλάνε και παίρνουν θέση δημόσια υπέρ των πρώτων χωρίς να προσφέρουν ή να λένε τίποτα ουσιαστικό. Η έμφυλη βία, η ομοφοβία, η τρανσφοβία, η σεξουαλική κακοποίηση και η κοινωνική καταπίεση είναι ιδιαιτέρως σημαντικοί λόγοι για να είναι κάποιος θυμωμένος.
Ο αποπροσανατολισμός γενικότερα και ειδικότερα το victim-blaming, το tone-policing και η αντιστροφή θέσεων είναι εξίσου τακτικές των κακοποιητών. Το πλαίσιο είναι επίσης το ίδιο, ο κακοποιητής είναι σε θέση δύναμης, ασκεί εξουσία και επιβολή στο θύμα με το δεύτερο να είναι σε μειονεκτική θέση,να έχει αδικηθεί, να κακοποιείται συστηματικά και συστηματικά να βρίσκεται σε θέση υπόλογου προσπαθώντας να επιχειρηματολογήσει υπέρ του. Η υποβίβαση της εμπειρίας του, η ερμηνεία του λόγου του βάσει προσωπικών χαρακτηριστικών του (είσαι υπερβολικά ευαίσθητη, είσαι τρελή) και οι προσωπικές επιθέσεις είναι ακόμη μερικές τακτικές ψυχολογικού χειρισμού που χρησιμοποιούν οι δράστες.
ΠΗΓΕΣ:
1. https://www.bustle.com/p/what-is-derailing-8-tactics-to-look-out-for-42485
2. http://www.meta-activism.org/derailment-handbook/
3. https://medium.com/be-unique/6-derailing-tactics-used-to-silence-marginalized-groups-70e41206389a
4. https://www.confusiontoclaritynow.com/blog/covert-abuse-tactics
Ποια είναι η αντίδρασή σας;
