Στα μέσα του Ιουλίου, στην Αθήνα, κυκλοφόρησε το όγδοο μυθιστόρημα με τίτλο: «Τα κίτρινα αποσιωπητικά» του συγγραφέα Ιωσήφ Αλυγιζάκη, από τις εκδόσεις Πολύχρωμος Πλανήτης. Πρόκειται για έναν εκδοτικό οίκο με καθαρόαιμη ΛΟΑΤΚΙ λογοτεχνία στην Ελλάδα.

Το να μιλήσω για τον Ιωσήφ Αλυγιζάκη, αποτελεί για μένα ιδιαίτερη ευχαρίστηση αλλά ταυτόχρονα και μία τριπλή πρόκληση όσον αφορά στον άνθρωπο, στο συγγραφέα και στο φίλο Ιωσήφ, καθώς έχω την τιμή να είμαι φίλη του. Η συγγραφική του ιδιότητα, αληθινή και αυθεντική, είναι απόρροια της ειλικρινούς και πηγαίας ιδιοσυγκρασίας του. Όπως ο ίδιος έχει εκμυστηρευτεί σε συνέντευξή του στον Κώστα Πάρη: «Το βιβλίο πάντα ήταν διέξοδος για μένα. Ακόμα κι όταν αποφάσισα ότι το πρώτο μυθιστόρημα που είχα γράψει, θα έπρεπε να το ετοιμάσω, ώστε να το δώσω προς ανάγνωση για έκδοση, δεν αναρωτήθηκα αν κάποτε θα άλλαζα συγγραφική ρότα ή αν θα «πλούτιζα» – αν και θα ήθελα να μπορώ να βιοπορίζομαι από τα βιβλία μου. Ανά καιρούς βέβαια, μου έχουν σιγοψουψουρίσει με τακτ ορισμένοι βιβλιοπώλες να γράψω κάτι πιο «ευρέως αποδεκτό». Δε θα ήμουν, όμως, συνεπής στον εαυτό μου, πόσο μάλλον στα βιβλία και στους ήρωες μου. Πάνω από όλα, ο συγγραφέας οφείλει να είναι ειλικρινής με το έργο του».

Λίγα λόγια για το συγγραφέα λοιπόν…Ο Ιωσήφ Αλυγιζάκης γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Χανιά. Έζησε στο Βελιγράδι, στο Καίμπριτζ, στην Αθήνα και στην Κοπεγχάγη. Είναι απόφοιτος της Αγγλικής Φιλολογίας. Υπήρξε ιδιοκτήτης κέντρου ξένων γλωσσών στα Χανιά. Έχει διδάξει στην Α.Ε.Ν. Κρήτης. Έχει επιμεληθεί τρία θεατρικά έργα. Έχουν εκδοθεί τα μυθιστορήματά του: «Η αναγνώριση του πτυχίου», εκδ. Καστανιώτη, 2000, «Τρεις Λευκές Σελίδες», εκδ. Πολύχρωμος Πλανήτης, 2005, «Η Πολιτεία των γιασεμιών», εκδ. Μοντέρνοι Καιροί, 2007, «…και κάτι πολύ προσωπικό», εκδ. Πολύχρωμος Πλανήτης, 2008, «Κρυφά γοήτευσε με», εκδ. Μοντέρνοι Καιροί, 2009, «Το φύλο του έρωτα», εκδ. Μοντέρνοι Καιροί, 2011 «Σε ψάχνω στο χρόνο», εκδ. Πολύχρωμος Πλανήτης, 2017, «Τα κίτρινα αποσιωπητικά», εκδ. Πολύχρωμος Πλανήτης, 2020. Το μυθιστόρημα «Η αναγνώριση του πτυχίου» έχει μεταφραστεί στα αγγλικά υπό τον τίτλο “Recognition to a Degree” και το μυθιστόρημα «Τρεις Λευκές Σελίδες» στα γερμανικά υπό τον τίτλο “Das Blau der Hyazinthe”.

Καλογραμμένο και καλοδουλεμένο βιβλίο, «Τα κίτρινα αποσιωπητικά» μιλούν για τη ζωή ενός σημερινού μορφωμένου νέου, του Μιχάλη, ο οποίος απόλυτα συνειδητοποιημένος για τη σεξουαλική του ταυτότητα και αηδιασμένος πια με τον μικροεπαρχιωτισμό της κλειστής κοινωνίας των Χανίων, με τον οποίο ερχόταν αντιμέτωπος κάθε μέρα, αποφάσισε να κάνει σχέση με έναν Δανό Ακαδημαϊκό, το Γιέσπερ. Έτσι, οδηγείται ως μετανάστης από μία ευρωπαϊκή χώρα του νότου, την πατρίδα του την Ελλάδα, σε μία άλλη χώρα του βορρά, τη Δανία. Ξεπερνώντας τα όρια του εαυτού του και αποφασισμένος να κάνει μία καινούργια αρχή, πήγε με την ελπίδα ότι η ζωή εκεί θα ήταν μακρόχρονα προσοδοφόρα. Κι όμως, έμελε να είναι πολύ πιο σύντομη από ό,τι περίμενε. Γίνεται φίλος μίας πολυεθνούς παρέας στην Κοπεγχάγη και ενός ζευγαριού γυναικών στο Σάμσε αλλά και το πνευματικό παιδί του Μπιορν, του Δανού φίλου του που είχε γνωρίσει στην Ελλάδα. Ο Μπιορν, φιλόσοφος και μέντορας του Μιχάλη, είναι ένας πολυδομημένος χαρακτήρας ο οποίος αντανακλά τη σοφία και την αγνότητα των Κρητικών χωρικών αλλά και την ανεξαρτησία των παιδιών των λουλουδιών. Σε αντιδιαστολή με το Μιχάλη, ο Μπιορν λατρεύει την Ελλάδα και απολαμβάνει τη φυσική ομορφιά της και κυρίως τα βουνά της – στοιχείο που στερείται στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Δανία – μέσω των οποίων θεωρεί ότι ο άνθρωπος έρχεται πιο κοντά στο Θεό. Και είναι αυτή η λατρεία του για την Ελλάδα, που έρχεται ως υποσυνείδητο να αγκαλιάσει και να γλυκάνει την οργή του Μιχάλη για οτιδήποτε τον ταράζει στην πατρίδα του. Ενσαρκώνοντας την ισοβαρή αντίθεση ανάμεσα στα «πρέπει» και στα «θέλω», ο Μπιορν αποτελεί ένα δίκτυ ασφαλείας για το Μιχάλη, το στήριγμά του στην ξένη χώρα και σαν ένας άλλος «Ζορμπάς», λειτουργεί αντιστρόφως ανάλογα με τον Καζαντζακικό ήρωα, καθώς είναι εκείνος που σώζει τον Έλληνα στη Δανία. Παράλληλα, ο Μιχάλης γίνεται ανεκπλήρωτος πόθος για έναν Δανο – Ισλανδό φίλο της παρέας, το Ράγκναρ, ο οποίος παρακολουθεί το Μιχάλη σε κάθε του βήμα, γνωρίζει την αγάπη του Έλληνα για το Δανό αυτόχειρα ποιητή Μίκαελ Στρούνγκε και ζηλεύει τη σχέση του με το Γιέσπερ. Επομένως, ο κόσμος του Μιχάλη ταλαντεύεται ανάμεσα στην ποίηση ενός αυτόχειρα ποιητή και στο μοίρασμα ζωής με έναν ακαδημαϊκό. Το μυθιστόρημα εμπλουτίζουν η ιστορία της τρανς Δήμητρας και η παρουσία του μυστηριώδους κοκκινοτρίχη, ο οποίος προσεγγίζει το Μιχάλη με στίχους του αγαπημένου του Δανού ποιητή. Μία ιστορία αγάπης που αν και ξεκίνησε με μεγάλες προσδοκίες από πλευράς του Μιχάλη για την ερωτική του ζωή και το μέλλον του γενικότερα, δε διαρκεί στο χρόνο. Μία ιστορία αγάπης χωρίς όρια, που μέσα από ανατροπές, εμπόδια και πόνο, θα χαραχτεί στη ζωή του κεντρικού ήρωα και θα τη στιγματίσει μέχρι το τέλος της στη Δανία. Στο διάβα της ζωής του, θα βρεθούν δίπλα του άνθρωποι που θα τον στηρίξουν και άνθρωποι καθώς και μία σειρά κοινωνικοπολιτικών αλλά και προσωπικών παραγόντων, που αποκαλύπτονται ο ένας μετά τον άλλον, που θα τον πολεμήσουν. Θα ζήσει τον πόνο, τη χαρά, την ελπίδα, την απογοήτευση, το μίσος, τις δυσμενείς συγκυρίες και τα παιχνίδια της μοίρας.

«Τα κίτρινα αποσιωπητικά» είναι ένα κοινωνικό – πολιτικό μυθιστόρημα που ανήκει στη ΛΟΑΤΚΙ λογοτεχνία, η οποία περιλαμβάνει έργα στα οποία οι κεντρικοί ήρωες – πρωταγωνιστές είναι άτομα που αντιμετωπίζουν διάκριση σχετικά με το σεξουαλικό προσανατολισμό τους ή την ταυτότητα του φύλου τους, άτομα που συγκαταλέγονται στις σεξουαλικές και φυλετικές μειονότητες που δεν είναι ετεροφυλόφιλοι και cisgender ή άτομα τα οποία εκ γενετής δεν παραπέμπουν στον κλασικό ορισμό των αρσενικών και των θηλυκών σωμάτων. Πρόκειται για ένα τολμηρό μυθιστόρημα, ένα πάντρεμα βιωματικών και μυθοπλαστικών στοιχείων, μία αληθινή ιστορία στον πυρήνα της, που έχει υποστεί λογοτεχνική επεξεργασία, αλλά και αποκύημα της φαντασίας του συγγραφέα. Πέρα από τα γεγονότα, την πλοκή, το περιβάλλον, την ατμόσφαιρα και τους ήρωες, αυτό που συμβαίνει μέσα στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, που δίνει την επίφαση μίας ερωτικής – υφέρπουσας σαδομαζοχιστικής ιστορίας, είναι μία σύγκρουση με τις εκάστοτε κοινωνικές νόρμες, τα ταμπού, τις σεμνότυφες αναστολές, τις υποκριτικές συστολές και μία ανατροπή σε γλωσσικό, κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο. Μία ιστορία με δραματικές ανατροπές, γεμάτη εικόνες και χρώματα, που αντικατοπτρίζει τη διαφορετική κουλτούρα των Ελλήνων και των Δανών. Μία ιστορία που δε χαρίζεται στους ήρωές της, οι οποίοι ζουν μία ζωή μέσα στις εθνικές και κοινωνικές διαφορές – αιτία της πορείας της ζωής τους. Η σάρκα, το πνεύμα και η βούληση μίας κοινωνίας ανθρώπων παραδομένων στη φαινομενική σταθερότητα, στη βαρετή ησυχία και στην ανία. Μία χώρα που παραπαίει ανάμεσα στο κοινωνικό «φαίνεσθαι», που αντικατοπτρίζει την αυτοδιάθεση της ζωής και στο υπαρξιακό «είναι», που είναι ανοίκειο στους μη πολιτογραφημένους πολίτες της. Μπορεί η αγάπη και η επιθυμία για μία καλύτερη ζωή να αλλάξουν την πραγματικότητα;
Από τον τίτλο κιόλας, γίνεται διακριτή η αμφισημία των λέξεων. Σε πρώτο επίπεδο, κυριολεκτικό, «Τα κίτρινα αποσιωπητικά» παραπέμπουν στη σημαία της Κριστάνια, μίας αυτοδιαχειριζόμενης από τα παιδιά των λουλουδιών κοινότητας, που βρίσκεται κοντά στο κέντρο της Κοπεγχάγης, ζωντανό παράδειγμα του φιλελεύθερου και προοδευτικού τρόπου οργάνωσης της δανικής κοινωνίας, αλλά και κομμάτι της κουλτούρας του Μπιορν. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, όμως, μεταφορικό, τα αποσιωπητικά συμβολίζουν τη νοοτροπία των Δανών, «οι οποίοι προτιμούν να αποσιωπούν αντί να καυγαδίζουν», τον υπαρξιακό ρατσισμό που υφέρπεται στη δανική κοινωνία ενώ εκείνη τον αποσιωπά και τη γενικότερη αποσιώπηση καταστάσεων και γεγονότων, όπως του έρωτα του Ράγκναρ για το Μιχάλη και της ιστορίας της Δήμητρας.

Το προσεγμένο εκδοτικά βιβλίο αποτελεί ένα οδοιπορικό της Δανίας και εν μέρει της Νότιας Σουηδίας, με σαφείς αναφορές σε τοπωνύμια και λεπτομερείς περιγραφές αξιοθέατων. Βρίθει πραγματολογικών και ιστορικών στοιχείων, καθώς περιλαμβάνει ακριβείς πληροφορίες για την αυτονομούμενη και αυτοδιοικούμενη περιοχή της Κριστάνια, τη δανική μυθολογία και το Γιάντελοου. Μέσα στο έργο, παρελαύνουν τα ονόματα των Ελλήνων φιλοσόφων Πλάτωνα και Αριστοτέλη, του Δανού φιλοσόφου Σαίρεν Κίρκεγκωρ, του Άγγλου φιλοσόφου Τόμας Μορ, του Αμερικανού φιλοσόφου Ουίλιαμ Τζέιμς, των Δανών λογοτεχνών Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και Άξελ Σάντιμοζ, του Δανού συγγραφέα και ιστορικού Σάξονα του Γραμματικού, της Δανής συγγραφέως Κάρεν Μπλίξεν – η οποία υπήρξε τραγική ηρωίδα της ζωής της και στην οποία ο Μιχάλης βρίσκει ταύτιση – των Άγγλων συγγραφέων Όσκαρ Ουάιλντ και Ουίλιαμ Σαίξπηρ, αλλά και ονόματα επιστημόνων, καλλιτεχνών και μουσικών συγκροτημάτων του δανικού και διεθνούς στερεώματος. Τέλος, παρατίθενται στίχοι του Δανού ποιητή Μίκαελ Στρούνγκε, γεγονός που αποτελεί και την πρώτη απόπειρα μετάφρασης της ποίησής του στα ελληνικά.

«Τα κίτρινα αποσιωπητικά», έργο δομημένο σε 35 κεφάλαια, διαθέτει γλαφυρή, στρωτή και περιγραφική γραφή. Από το πρώτο κεφάλαιο, «Το Σύνδρομο της Κοπεγχάγης», γίνονται αντιληπτά τα λογοπαίγνια καθώς και τα ασύμβατα λεκτικά σύνολα, όπως στο κεφάλαιο «Ανάσταση και Προκατάληψη». Με τη χρήση του καθημερινού λεξιλογίου διανθισμένου με συγκινησιακά φορτισμένες λέξεις, έχει μέσα του έντονο συναίσθημα, οι χαρακτήρες είναι «κεντημένοι» με λεπτομέρεια και πίσω από τις λέξεις, κρύβονται πολλή αγάπη αλλά και πόνος. Με στωικό και κυνικό χιούμορ, ειρωνεία, σαρκασμό, υπαινικτικά και καυστικά σχόλια και τη χρήση επίσημων λέξεων, καταδεικνύεται μία δηκτική γραφή μέσω της οποίας στηλιτεύονται οι νοοτροπίες των Ελλήνων και των Δανών, ο κοινωνικός ρατσισμός, η ανεργία, η κρατική γραφειοκρατία, η πολιτική. Η ειλικρινής αποτύπωση αισθαντικών σεξουαλικών σκηνών γίνεται μέσα από ρεαλιστικές γλωσσικές περιγραφές και εικόνες και με λέξεις τολμηρές, τοποθετημένες στο σωστό σημείο και απογυμνωμένες από τη μονομερή ασχήμια και προστυχιά τους. Ευρηματική λεξιπλασία, χρήση ξενικών λέξεων, λέξεις – δάνεια της ελληνικής γλώσσας στη δανική, συμβολισμοί, συνειρμοί, σχήματα λόγου, ρομαντικές και νατουραλιστικές περιγραφές, λυρικές αφηγήσεις, κωμικά επεισόδια που αποφορτίζουν τον αναγνώστη, συνθέτουν μία ιστορία με ελεγχόμενα τολμηρή γλώσσα και πραγματικές εικόνες…

Πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο έργο, με εγκιβωτισμένη ποίηση και διηγήματα, με έντονες περιγραφές, εικόνες και συναισθήματα. Η αφήγηση της κεντρικής ιστορίας είναι εξω – ετεροδιηγητική αλλά υπάρχει και ενδοαφηγηματικότητα, καθώς η αφήγηση μέσα στους εγκιβωτισμούς, γίνεται από έναν ενδο – ομοδιηγητικό αφηγητή, το Μιχάλη. Ο αφηγηματικός χρόνος εκτυλίσσεται μέσα από αναδρομές, εγκιβωτισμούς και μία προδρομική αφήγηση – μετάβαση σε ένα υποτιθέμενο μέλλον μέσω της οποίας ο Μιχάλης γαληνεύει την ψυχή του με την υπόνοια ότι θα μπορούσε να υπάρχει μία δικαιολογία από το γονεϊκό του παρελθόν, που να εξηγεί την φιλομόφυλη ύπαρξή του. Το έργο ξεκινά με το λογοτεχνικό εύρημα της εικόνας του εξαθλιωμένου από την πείνα ανθρώπου, ο οποίος ψάχνει ανάμεσα στα σκουπίδια ενός ντενεκέ για να βρει κάτι να φάει. Ο Μπιορν ως ένα είδος καβαφικού προσωπείου για το συγγραφέα, δίνει το έναυσμα στο Μιχάλη, ώστε ο τελευταίος να του εκμαιεύσει σωκρατικά την αποσιωπημένη ιστορία του Δημητράκη. Δραματικά απρόοπτα όπως η επιδείνωση της υγείας του πατέρα του Μιχάλη, γεγονός που αναγκάζει τον κεντρικό ήρωα να γυρίσει εσπευσμένα στην Ελλάδα και θεατρικά δρώμενα όπως η προσέγγιση του Μιχάλη από τον κοκκινοτρίχη με στίχους του αγαπημένου του Δανού ποιητή, αποτελούν παιχνίδια της αφήγησης και μέσα από την πολυπροσωπία, τους αληθοφανείς διαλόγους, τη γρήγορη ροή των κεφαλαίων και το απροσδόκητα συγκλονιστικό τέλος, «Τα κίτρινα αποσιωπητικά» δικαιώνουν περίτρανα τον πατέρα της αφηγηματολογίας Gerard Genette και καθηλώνουν τον αναγνώστη!

Θα κλείσω την εισήγησή μου με λόγια του ίδιου του συγγραφέα: «Πάντα η μοίρα των ΛΟΑΤΚΙ ανθρώπων εξαρτιόταν από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο, όπως επίσης και από κατά πόσον αυτοί οι περίγυροι ήταν ανοιχτοί ή ανεκτικοί στο μη mainstream, έστω κι αν μιλάμε για μετρημένες περιπτώσεις. Ας μην ξεχνάμε ότι ο κάθε άνθρωπος έχει τη δική του οντότητα σε μία κοινωνική πολυχρωμία· μία οντότητα η οποία διεκδικεί να υποστηρίζεται και με την προβολή της δικής της λογοτεχνίας». Κατανοώ, ασπάζομαι και αντιπαραβάλλω…«Στα κίτρινα αποσιωπητικά», διέκρινα ένα μυθιστόρημα με ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και στο Μιχάλη αναγνώρισα την ανάγκη του ανθρώπου να αγαπήσει και να αγαπηθεί για αυτό ακριβώς που είναι και να διεκδικήσει μία καλύτερη ζωή σε μία χώρα που δεν τον πνίγει όπως η δική του. Εξάλλου η Τέχνη, επομένως και η Λογοτεχνία, ενώνει, δε βάζει ταμπέλες…Αρκετές από αυτές έχουμε στην καθημερινότητά μας…

Διονυσία (Ντένια) Καραβασιλειάδη
Φιλόλογος